Być w Jerozolimie i nie widzieć dzielnicy ortodoksów Mea Szearim to tak samo jak być w Londynie i nie poznać atmosfery Soho.
Mea Szearim przenosi nas w zupełnie inny świat, świat długich chałatów, czarnych kapeluszy, futrzanych kołpaków, powszedniego rejwachu i wszechobecnych pejsów. Świat, który istniał kiedyś na naszych Kresach nim przyszedł czerwony komunizm i brunatny faszyzm. Świat uczonego cadyka i rabina, szabatu i bar micwy, chedery i jidisz, koszeru i midraszu, Talmudu i Tory, jarmułki i synagogi - świat który odszedł z naszych ziem na zawsze, rozpadł się w pył. Z czasem, z ogromnym mozołem został poskładany tu w Azji Zachodniej.
W Mea Szearim można cofnąć czas: zobaczyć chłopców z pejsami pędzących do chederu, skromnie ubrane mężatki na czarno w chustach, kapelusikach lub w perukach na głowie, mężczyzn z długimi brodami, tu czas jakby się zatrzymał, chwile płyną powoli, codzienność poddana jest zwyczajom religijnym. Wspólnota mężczyzn usiłuje zgłębić nigdy niezgłębioną istotę prawdy. W Batej Warsza - Domy Warszawskie - szarym, nieco ponurym, stuletnim blokowisku umieszczonym na tyłach głównej ulicy, w niewielkich lokalach gnieżdżą się wielodzietne rodziny, hołdujące zasadzie: co rok to prorok. Rzemieślnicze warsztaty, małe mieszkania i sklepiki ze smarem, mydłem i powidłem robią niesamowite wrażenie. Zwiedzam, przyglądam się, chłonę atmosferę tego miejsca, zupełnie mi obcego, a jednak tak bliskiego chociażby z literatury i przekazów ustnych. Żydzi i Polacy przez wieki żyli obok siebie, zachowując respekt dla swej odrębności kulturowej. Ten zagubiony świat norm religijnych odnalazł swą małą przystań w enklawie Mea Szearim.
Wyjmuję kamerę, filmuję, pragnę utrwalić to co widzę, spieszę się albowiem jest piątkowe popołudnie za chwile zacznie się szabas - w lutym na Bliskim Wschodzie słońce szybko zachodzi - w tej dzielnicy taka czynność nie jest mile widziana. Strażnicy Miasta w szabas nawet w przypadku ataku serca czy pożaru nie wpuszczą ani karetki pogotowia, ani samochodu straży pożarnej. Wtem nagle zobaczyłem: oburzonego młodego, ortodoksyjnego Żyda - jest mniej więcej w moim wieki - krzyczy, gwałtownie gestykuluje, w oczach ma agresję, podbiega do mnie; zrozumiałem, że zabrania mi filmowania, szabas się już rozpoczął. Łagodnie się uśmiecham, powoli chowam kamerę i tak jestem szczęśliwy, że udało mi się tyle cudnych scen rodzajowych nakręcić. Patrzę mu głęboko w oczy i tłumaczę, że jestem z Warszawy, że chciałem tylko sfilmować świat, który przed laty istniał w mym rodzinnym mieście, zagapiłem się i nie zauważyłem, że zapadł zmrok, oczywiście czytałem że tu obowiązują odmienne przepisy niż w całym Izraelu: nie ma wstępu dla kobiet w nieskromnym stroju, zaś mężczyzn uprasza są o uszanowanie miejscowych zwyczajów i niezakłócanie uświęconego trybu życia. Mój łagodny głos, ciepły uśmiech i chęć uszanowania ichniejszego zwyczaju powoduje, że cała jego agresja ustępuje, uśmiechnął się tylko i pobiegł by świętować swój szabas. Kto wie czy w innych czasach, w innych okolicznościach i w innym miejscu nie zostalibyśmy przyjaciółmi?
Postscriptum
Świat, którego już nie ma:
Miasteczko Bełz po wojnie – słowa Agnieszka Osiecka
Mój miły Icełe
Już nie bój się nocy
I ludziom w oczy patrz w miasteczku Bełz
Minęło tyle lat
harmonia znów gra
Obłoki płyną w dal znów toczy się świat
Wypiękniał nasz Bełz
W ogrodach na grobach bez
Nikt nie chce pamiętać
nikt nie chce znać smaku łez
I tylko gdy śpisz samotny i sam
I tylko gdy śpisz płyniesz giniesz tam
Gdzie tata i mama przy tobie są znów
I czule pilnują malutkich twych snów
(…)
Miasteczko Bełz kochany mój Bełz
W kołysce gdzieś dzieciak zasypia a mama tak nuci mu
Zaśnij że już i oczka swe zmruż
są czarne a szkoda że nie są niebieskie
Wolała bym
olała bym
Tak jakoś
